XIX ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫ — ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚТАРДЫҢ ДӘСТҮРЛІ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ТРАНСФОРМАЦИЯЛАУ ТУРАЛЫ (АҚМОЛА ОБЛЫСЫНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ БОЙЫНША)

Аннотация

Қазақстанның қазіргі этнология ғылымының өзекті мәселелерінің бірі – қазақтың дәстүрлі экономикасы мен мәдениетінің өзгеруін зерттеу. ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басында қазақтардың шаруашылық қызметінде елеулі өзгерістер болды, қазақ қоғамының әлеуметтік және мүліктік саралануы күшейе түсті. Қоныс аудару саясатын қамтитын өлкені отарлау қазақтарды шаруашылық жүргізудің жаңа жағдайларына бейімделуге мәжбүр етті.

Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы – көшпелі мал шаруашылығын зерттеу тарихы екі жүз жылдан асады. Осы кезеңде көшпенділікке деген көзқарас үлкен өзгерістерге ұшырады және әділ тарихи бағаға ие болды. Ұзақ уақыт бойы ғылымда еуроцентристік тұжырымдама басым болды, оған сәйкес көшпенділік отырықшы және архаикалық экономикалық-мәдени тип ретінде ұсынылды, ал көшпенділердің өздері варварлар болды. Қазір көшпенділіктің әлемдік өркениетке қосқан зор үлесі туралы және көшпенділіктің отырықшы қоғамдардың дамуымен салыстыруға келмейтін өзіндік ерекшеліктері бар екендігі туралы күмән жоқ. Сондықтан қазақтардың дәстүрлі шаруашылығын трансформациялау мәселесі жаңа мәнге ие болуда.

Зерттеу жұмысының авторы тарихи-генетикалық әдісті, сондай-ақ талдау мен синтездің жалпы ғылыми әдістерін қолданды.

Зерттеу материалдары мен әдістері: Ақмола облысының мемлекеттік мұрағатының материалдары, революцияға дейінгі және қазіргі заманғы мерзімді басылымдар, кеңестік және қазіргі заманғы ғалымдардың ғылыми жұмыстары.

Автор талдау мен синтездің жалпы ғылыми әдістерін қолданды, тарихизм, объективтілік және ғылыми принциптер сақталды. Тарихи-генетикалық әдіс қазақтардың дәстүрлі шаруашылығын және қазақ қоғамындағы қоғамдық-экономикалық қатынастарды трансформациялау процесін қарастыруға мүмкіндік берді. Тарихи-жүйелік әдіс қазақтардың дәстүрлі шаруашылығын біртұтас жүйе, сондай-ақ өңір экономикасының маңызды құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға мүмкіндік берді.