БЕСІК - СҰЛУЛЫҚТЫҢ КӨЗІ

Аннотация

Aндатпа. Мақалада ерте заманнан бүгінгі күнге дейін адам өміріне сіңген дәстүрінде орасан зор рөл атқарып келе жатқан сәбиді бесікке салуға байланысты әдет-ғұрыптар мен рәсімдер қарастырылады. Бесік қырғыз көшпенділерінің санасында Ұмай ененің демеушілігімен ана құрсағынан әлеуметтік-мәдени кеңістікке көшетін баланың бойтұмары, тұрғын үй ішіндегі баспана ретінде қабылданады.

Зерттеушілер тербелетін-бесікті көшпелі халықтар арасында ежелгі дәуірден, дәлірек айтсақ, ғұндар дәуірінен бері өзінің пішінін өзгертпеген деген қорытындыға келеді. Қырғыз халқының әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрінде баланың дүниеге келуі мен бесікке салуы мерекелік іс-шаралар тізбегімен қатар жүреді. Осылайша, баланың тууы жақсы хабармен бірге жүреді, ал бұл жаңалықты бірінші әкелген адам, әдетте, жақсы хабар әкелгені үшін «сүйінші» – сыйлық алады; баланы көргендер ата-анасына, ата-әжесіне және басқа да отбасы мүшелеріне «көрімдік» сыйлығын береді.

Мақалада жаңа туған нәрестенің өміріндегі ең маңызды да салтанатты оқиғалардың бірі – ат қою дәстүрі, сондай-ақ оны ізгі тілекпен тербетілетін бесікке салу ырымы – «бесікке салу» әдет-ғұрпы сипатталған.